Alex S. werd dinsdag tot 3,5 jaar cel veroordeeld, waarvan 1,5 jaar voorwaardelijk, voor hulp bij zelfdoding. De zaak is uniek; niet eerder stond iemand terecht voor het op grote schaal verspreiden van een dodelijk middel.
De rechtbank in Den Bosch acht bewezen dat in ieder geval tien mensen aan wie de 30- jarige S. het dodelijke middel X leverde, stierven door inname van de pillen. S. zou het middel tussen 2018 en 2021 naar zeker 1600 mensen hebben gestuurd.
Het openbaar ministerie (OM) had vier jaar geëist voor hulp bij de zelfdoding van tien mensen, het witwassen van bijna 90.000 euro en het overtreden van de Geneesmiddelenwet. De straf viel uiteindelijk dus iets lager uit. Daarbij speelde mee dat S. een Autisme Spectrum Stoornis heeft en verminderd toerekeningsvatbaar is. Daarnaast stelt de rechter dat S. het dodelijke middel niet verkocht om er rijk van te worden; hij vroeg slechts enkele tientjes per dosis.
Toch stelt de rechter in het vonnis een lange onvoorwaardelijke celstraf belangrijk te vinden. „De rechtbank wil hiermee aan iedereen duidelijk maken dat het op deze manier buiten de wettelijke kaders treden niet straffeloos kan.” De rechter verwijt S. de afnemers van het middel op het verkeerde been te hebben gezet door ze een zachte en humane dood te beloven. Tijdens de rechtszaak kwamen nabestaanden aan het woord die het levenseinde van hun geliefden als „gruwelijk” omschreven, bijvoorbeeld door ernstige benauwdheid. Verder kan het uren duren voor iemand het bewustzijn verliest.
Overgewicht
S. kampte zelf jarenlang met ernstig overgewicht. Hij was bang bedlegerig te worden. Daarom ging hij op zoek naar een middel om zelf een einde aan zijn leven te kunnen maken. Zo kwam hij uit bij middel X. Die chemische stof kwam in 2017 breed in het nieuws. De Coöperatie Laatste Wil (CLW) bracht haar toen onder de aandacht als een vrij verkrijgbaar poeder dat al in kleine hoeveelheden gegarandeerd dodelijk is.
S. begint de stof in grote hoeveelheden te kopen. Hij maakt er zelf, thuis in Eindhoven, pillen van. Naar eigen zeggen verstrekt hij die per post, samen met een antibraakmiddel, in de jaren die volgen aan zeker 1600 mensen. Hij is zich ervan bewust dat hij strafbaar handelt, en vraagt mensen de correspondentie te wissen en het middel in een andere verpakking te doen.
Informeren naar de redenen van kopers deed hij niet, vertelt S. tijdens de rechtszaak. Ook heeft hij geen idee bij wie het dodelijke spul terechtkomt. „Mensen zijn mij geen verhaal verschuldigd. Ik vind dat het een autonome beslissing moet zijn. Mensen hoeven hun lijden niet te verantwoorden.”
Lichtvaardig
Naar het oordeel van de rechter is S. daarmee „zeer lichtvaardig met het leven van anderen omgesprongen”. Zo kan niet worden uitgesloten dat het middel in handen van kinderen kwam en valt evenmin uit te sluiten dat afnemers het dodelijke middel kochten om een ander om het leven te brengen, stelt de rechter.
„Het is wijs van het OM om Alex S. te vervolgen”, stelt Martin Buijsen, hoogleraar gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij bestempelt het handelen van S. als „levensgevaarlijk activisme”. „Doordat het middel in groten getale in de samenleving is verspreid, kan niemand meer uitsluiten dat bijvoorbeeld iemand in een neerslachtige bui naar het middel grijpt. Dat is niet de bedoeling.”
Euthanasiewet
Buijsen wijst erop dat hulp bij zelfdoding om goede redenen strafbaar is gesteld in de Nederlandse wet. „Om kwetsbare mensen te beschermen, die niet vrijelijk en autonoom kunnen beslissen over hun levenseinde, hebben we een euthanasiewet. Alleen artsen mogen, in heel bijzondere gevallen, hulp bieden bij zelfdoding.”
S. is buiten de euthanasiewet, zonder zich te storen aan enige zorgvuldigheidsregel, te werk gegaan, stelt Buijsen. „Het is hem kennelijk ontgaan dat niet iedereen vrijwillig en weloverwogen tot zelfdoding kan besluiten.” De hoogleraar juicht het optreden van het OM en de rechter toe. „Van het vonnis gaat het juiste signaal uit, namelijk dat de overheid de wet handhaaft.”
De zaak tegen Alex S. is de eerste in zijn soort in Nederland, weet Buijsen. „We hebben wel rechtszaken gezien tegen mensen die bijvoorbeeld een familielid hielpen bij zelfdoding. Nog nooit zagen we echter iemand die terechtstond om de ongebreidelde verkoop van een dodelijk middel, met alle risico’s van dien. Dat het OM S. heeft willen vervolgen om de maatschappij te beschermen, snap ik dus wel.”
Hebt u hulp nodig? Dan kunt u contact opnemen met 113 Zelfmoordpreventie via 113 of 0800-0113 (24 uur bereikbaar) en 113.nl.
